ชื่อสมุนไพร       : สังกรณี

ชื่อพื้นเมือง       : ขี้ไฟนกคุ้ม, กำแพงใหญ่, กวางหีแฉะ, จุกโรหินี, หญ้าหงอนไก่, หญ้าหัวนาค, เพิงดี เป็นต้น

วงศ์               :  ACANTHACEAE

ชื่อวิทยาศาสตร์  :  Barleria strigosa Willd.

ชื่อสามัญ         :  –

ลักษณะของสมุนไพร สังกรณี จัดเป็นไม้พุ่มล้มลุกขนาดเล็ก สูงประมาณ 30-40 เซนติเมตร เกือบทุกส่วนปกคลุมด้วยขน มีขนสีน้ำตาลตามยอดอ่อนและกิ่งอ่อน ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรี รูปไข่ถึงรูปไข่แกมใบหอก กว้าง 3-5 เซนติเมตร ยาว 7-10 เซนติเมตร ปลายใบแหลมถึงเรียวแหลม ฐานใบสอบเรียว ขอบใบเรียบ เนื้อใบบาง แผ่นใบด้านบนมีขนประปราย ด้านท้องใบมีขนตามเส้นใบ เส้นใบข้าง 4-6 คู่ ก้านใบสั้น ช่อดอกกระจะแน่น ออกที่ซอกใบหรือปลายยอด มีดอกย่อยประมาณ 10 ดอก ใบประดับรูปใบหอก มี 2 แผ่น กว้างประมาณ 4 มม. ยาวประมาณ 10 มม. ปลายแหลม ขอบหยักซี่ฟันถี่ เป็นชายครุย หุ้มโคนดอก ดอกย่อยเมื่อบานเต็มที่มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 4 ซม. ก้านดอกย่อยยาวประมาณ 5 มม. กลีบเลี้ยง 2 กลีบ เรียงตัวตรงข้ามกันเป็นคู่ เชื่อมกันที่โคน ปลายแยก คู่ด้านนอกรูปไข่ กว้างประมาณ 1.6 ซม. ยาวประมาณ 2.5 ซม. ปลายแหลม ขอบหยักซี่ฟันถี่ เป็นชายครุย คู่ด้านใน รูปใบหอก ขนาดเล็ก กว้างประมาณ 2 มม. ยาวประมาณ 10 มม. ปลายเรียวแหลม ขอบกลีบมีขนต่อม กลีบดอก 5 กลีบ เชื่อมกันเป็นหลอด รูปปากเปิด สีม่วงอ่อน หลอดกลีบดอกยาวประมาณ 2.5 ซม. ด้านนอกเรียบ ด้านในขรุขระ กลีบปากด้านบนมี 4 แฉก แต่ละแฉกมีขนาดใกล้เคียงกัน รูปไข่แกมรูปรี กว้างประมาณ 2 ซม. ยาวประมาณ 1.5 ซม. ปลายแฉกมนถึงกลม ขอบเรียบ ผิวด้านนอกมีขนต่อม กลีบปากด้านล่างมี 1 กลีบ ขนาดใหญ่ รูปไข่กลับ กว้างประมาณ 1.5 ซม. ยาวประมาณ 2 ซม. ปลายแฉกมน กลม ถึงเว้าตื้น ขอบเรียบ เกสรเพศผู้ 5 อัน ติดที่โคนหลอดกลีบดอก แบ่งเป็น 2 คู่ คู่ยาวมีก้านเกสรยาวประมาณ 2 ซม. ช่วงโคนมีขนสั้น ช่วงปลายเรียบ อับเรณูรูปขอบขนาน สีม่วง กว้างประมาณ 1.5 มม. ยาวประมาณ 4 มม. แตกตามแนวยาว ส่วนเกสรเพศผู้คู่สั้น มีก้านเกสรยาวประมาณ 4 มม. มีขนสั้นปกคลุมตลอดความยาว อับเรณูมีขนาดเล็ก กว้าง 0.5 มม. ยาวประมาณ 1 มม. มีเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน 1 อัน ยาวประมาณ 3 มม. แทรกอยู่ระหว่างกลาง เกสรเพศเมีย 1 อัน รังไข่เหนือวงกลีบ รูปไข่แกมขอบขนาน กว้างประมาณ 1.5 มม. ผิวเรียบ ด้านในแบ่งเป็น 2 ช่อง แต่ละช่องมี 2 ออวุล ติดอยู่ที่แกนจานฐานดอก สูงประมาณ 2 มม. หุ้มรอบรังไข่ ก้านเกสรเพศเมียยาว 4-5 ซม. เกลี้ยง ยอดเกสรเพศเมียยาวประมาณ 5 มม. ผลแห้งแตก สีน้ำตาล ผิวเกลี้ยง เมล็ด รูปกลมแบน 4 เมล็ด

รูปภาพ

การใช้ประโยชน์ในท้องถิ่น/สรรพคุณ ทั้งต้นต้มน้ำดื่ม แก้อาการไอเป็นเลือด บำรุงกำลัง รากมีรสขม นำมาต้มกับน้ำดื่มเป็นยาแก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ไข้ ดับพิษร้อน ช่วยลดความร้อนในร่างกาย ทั้งต้นใช้ดองกับเหล้าเป็นยาบำรุงกำหนัด

แหล่งที่พบจากการสำรวจ  :  สวนพฤกษศาสตร์สกุโณทยาน หมู่ 2 ตำบลวังนกแอ่น อำเภอวังทอง จังหวัดพิษณุโลก

ที่มาของข้อมูล

ผู้ให้ข้อมูล ชื่อ – สกุล นายพจน์   ชินปัญชนะ   อายุ 48 ปี

ตำแหน่ง หัวหน้าสวนพฤกษศาสตร์สกุโณทยาน ที่อยู่ สวนพฤกษศาสตร์สกุโณทยาน อำเภอวังทอง จังหวัดพิษณุโลก